Voordat Lieke Marsman (1990) schreef over haar sterfdag, kanker, uitzaaiingen, scans en de duur daarvan, barmhartige vennetjes, oneindigheid van tijd, sjoemelsoftware voor een langer leven, genade en de arts die de gang op komt en eigenlijk de uitslag al weet, schreef ze over angst en steden, kussen, de oerknal, plaatsen waar je liefde kwijt kunt raken (‘ziekenhuis’), astronauten of wanneer vannacht begint en over de oorsprong van daglicht. En dat doet ze eigenlijk nog steeds. ‘Op een andere planeet kunnen ze me redden’, heet haar nieuwe boek.
Op veertien augustus 2022 was ze te gast bij het interviewprogramma Zomergasten, iets meer dan een maand nadat haar rechterarm en schouder waren geamputeerd, niet om erger te voorkomen, maar om de pijn te verlichten. Presentatrice Janine Abbring vroeg of ze mee zou gaan als buitenaardse wezens haar een plaats aanboden in hun ruimtevaartuig. Daar hoefde Marsman niet over na te denken: natuurlijk, gelijk instappen.
Zeventien was ze, en ze schreef het gedicht De enige astronaut is Laika dat begint met de constatering Ik snap niet waarom het niet langer mijn droom / is een astronaut te worden, vervolgt met In de ruimte daarentegen is het droeve altijd / aan de buitenkant, want het heeft geen tijd / binnen in je te zijn. Het moet lichtjaren maken … om te besluiten met overal, als een oneindig heelal / van mogelijkheden.
Zeventien jaar ouder herneemt Marsman de kwestie van buitenaards leven. In de tekst Een tweede bekering wijst ze op publicaties over dit onderwerp in The New York Times, beelden van onbekende vliegende objecten gemaakt door het Pentagon waarover President Obama zei: dit zijn Unidentified Aerial Phenomena, het goed gedocumenteerde Aerial School Incident in Zimbabwe, waarbij tweeënzestig basisschoolkinderen in 1994 getuigen waren van de landing van een schotelvormig object waaruit wezens kwamen die zich op vreemde wijze voortbewogen, maar ook op passages in het werk van Livius (59 v. Chr. – 17 n. Chr) en Plinius de Oudere (? – 79). Het verbaast Lieke Marsman dat mensen in haar omgeving daar zo lauw op reageren als dit allemaal waar is, is het geweldig! De grootste ontdekking ooit!
Dat de ex-dichteres des vaderlands nog onder ons is en niet onderweg naar een andere planeet, komt omdat ontmoetingen met buitenaards leven schaars zijn (hoewel ze vaker voorkomen dan we weten), en dat communicatie met de verre bezoekers verwarrend is, mensen hebben het idee dat ze opeens een gedachte in het hoofd geplant krijgen.
Dat is moeilijk te begrijpen, al wordt het bestaan van hersengolven inmiddels algemeen erkend en weten we door de kwantummechanica dat deeltjes elkaar op afstand kunnen beïnvloeden, tegen de gevestigde natuurwetten in. Marsman stelt de vraag of onze kennis van de hersenen beperkt blijft tot de interface, de pictogrammen op het scherm en niet doordringt tot de processors zelf. Of dat onze hersenen slechts de ontvanger zijn van een algemeen bewustzijn buiten ons. Een radio om Gods geest of de harmonie der sferen – in elk geval iets wezenlijkers dan de algoritmische meuk waaruit kunstmatige intelligentie wordt gebrouwen – weer te geven.
In het Volkskrant Magazine van afgelopen zaterdag zegt Lieke Marsman Nu dit boek af is, wil ik dat er weer een nieuwe dichtbundel komt. Ik heb nog dingen te zeggen.
Ja, Lieke, wil ik ook. Die andere planeet wacht wel.