Dat boeken boeken baren, kan met veel voorbeelden worden gestaafd. Cervantes (1547 – 1616) putte voor zijn Don Quichot uit de ridderromans van de dertiende en veertiende eeuw, Gustave Flaubert (1821 – 1880) herinnerde zich de man van La Mancha toen hij Madame Bovary schreef over een jonge vrouw in de provincie die zich het hoofd op hol had laten brengen door haar lectuur van liefdesromans. Louis Couperus op zijn beurt, schreef Eline Vere als Haagse echo van Flauberts debuutroman.
Men kan denken aan de Russische matroesjkapoppetjes. Of aan het droste-effect, naar het rode pakje cacaopoeder waarop een verpleegster staat afgebeeld met een dienblad in haar hand waarop een rood pakje cacaopoeder staat waarop een verpleegster …
In het wielrennen doet zich een vergelijkbaar verschijnsel voor dat bekend staat als een wedstrijd in de wedstrijd. Als in een meerdaagse koers de strijd om de dagzege net zo spannend is als die om het algemeen klassement, schuiven de commentatoren naar het puntje van hun stoel en maken gewag van twee voor de prijs van een. Achtentwintig mei 2017: Jos van Emden wint de afsluitende tijdrit van Monza naar Milaan en Tom Dumoulin het eindklassement van de ronde van Italië.
Don Quichot, Emma Bovary en Eline Vere vergiftigden hun geest met het lezen van verhalen die ze vervolgens voor waar hielden. In Reconquista, de pas verschenen ridderroman van de Spaans-Nederlandse schrijver Miquel Bulnes, gaat het niet om het boek als schrift- en betekenisdrager, maar om de ruilwaarde van het boek.
Arcana heeft aan haar verloofde Cayetano een boek als cadeau gevraagd. Cayetano leest zelf niet, maar doet zijn aanstaande graag een plezier.
Vermoeid en vooral verveeld kijkt Cayetano toe terwijl Arcana haar cadeau uitzoekt. Zijn verloofde bestudeert de boeken van buiten. Zijn ze goed en netjes gebonden? Ze opent ze en leest ze door. Zijn de teksten met zorg gekopieerd? Heeft de kopiist een mooi handschrift? Cayetano hoort de krankzinnige prijzen aan. De boeken die ze bekijkt zijn nog duurder dan de zwaarden en de harnassen van de rekruten.
Uiteindelijk valt haar keus op iets heel bijzonders: Ibn Hazim, ‘De ketting van de duif’, fluistert de verkoper, ‘Het boek van de liefde’. Hij tilt een kleed op, opent een boekenkist en graaft tot hij op de bodem vindt wat hij zoekt. Langzaam, eerbiedig, tilt hij het op en overhandigt het aan haar. ‘Dat boek is eigenlijk verboden in Sevilla’, mompelt ze.
Honderdtachtig bladzijden later is Arcana de vrouw van prins al-Fath, terwijl Cayetano in ongenade is gevallen en in geldnood zit. Hij herinnert zich de boekenverzameling van zijn ex en krijgt de bediende van de prins zo ver boeken te stelen en de berooide krijger te bezorgen. Als dat onvoldoende oplevert omdat de bediende hem de verkeerde boeken brengt, besluit Cayetano ze zelf te gaan halen. De overval op het paleis loopt hopeloos uit de hand en resulteert in moord en brand die doen denken aan het vuur dat de bibliotheek van het klooster van Melk in de as legde op de laatste pagina’s van De naam van de roos van Umberto Eco (1932 – 2016).
Dat de magie en de schoonheid van de taal niet helemaal wordt ontkend in Reconquista, blijkt uit een kleine dialoog tussen Arcana en Carmelo, een Castiliaanse soldaat die tijdelijk bij Arcana’s vader is ondergebracht.
Wat lees je, als ik zo nieuwsgierig mag zijn? Ze slaat boek dicht en toont hem de voorkant. ‘Verhalen en gedichten uit Perzië ‘. ‘ Ik wou dat ik kon lezen.’ ‘Dat is toch niet nodig. Jij bent soldaat.’ ‘Nou en? Jij bent een vrouw.’