Mikael Hammerman heeft alleen een zwemdiploma. Het is opgeborgen in een deel van de encyclopedie, zodat het niet kreukt. Hij woont met zijn moeder op een onbewoond eiland. Nu ja, onbewoond, er staan drie huizen. Dat van de oude mevrouw Augusta Pernille is verlaten sinds ze van de trap viel en een paar dagen in de kou lag tot Mikaels vader haar vond. In het huis van Karl, die elke dag met zijn kotter gaat vissen, is een televisie. En dan is er nog het huis van Mikael en zijn moeder. Als je midden op het eiland staat kun je aan alle kanten de zee zien. De dichtstbijzijnde grote stad is T. op het vasteland, dat eigenlijk ook een eiland is, maar veel groter. T. ligt op twee uur varen van het eiland waar Mikael woont.
De hoofdpersoon van Birk, de debuutroman van Jaap Robben (1984), is negen jaar. Hij doet zijn wereldoriëntatie op met behulp van een plastic verrekijker, de encyclopedie en een atlas. Achterin stonden kaarten van zeeën met kronkelende strepen die eindigden in pijltjes. Ons eilandje kon je er niet op vinden, maar ik wist waar het lag. Papa had er een klein kruisje gezet. Mikael gaat niet naar school. Zijn vader leert hem alles. Ze hebben leerboeken in huis voor rekenen, taal, aardrijkskunde en zo meer en om de drie maanden brengt de post toetsen.
Dat was de enige post met mijn naam erop. Voor mijn vader zat er telkens een dun boekje tussen met ‘didactische tips’, daar mocht ik de kachel mee aansteken. En toetsen moest ik invullen met potlood. En ik mocht mijn boeken gebruiken. ‘Kennis heb je als je precies weet waar je het kunt opzoeken’, zei papa. Daarna gumde hij uit wat ik fout had ingevuld.
Als zijn vader in de zee is verdwenen, schrijft Mikael hem een brief: Waar ben je? Waar ben je? Waar ben je?, die hij oprolt en in een fles doet. Hij sluit de hals af met een kurk en gooit de fles in zee.
Vanaf dat moment komt de klad in het schoolwerk. Door het verdriet om het verlies van haar man, lukt het Mikaels moeder niet hem te begeleiden in zijn schoolwerk en naarmate hij ouder wordt neemt zijn nieuwsgierigheid naar schoolse kennis af. De leerboeken werden lijviger, hadden steeds minder tekeningetjes en de letters werden kleiner. Ik verdwaalde erin. Vader was er niet meer om te helpen de toetsen tot een goed einde te brengen. Mikael maakte ze nog wel, maar als de enveloppen kwamen met daarin de beoordeling, durfde hij die niet te openen; ze verdwenen ongelezen in de kachel.
Ik besloot een briefje te schrijven. Of de Geachte dames en heren Mikael Hammerman uit het adressenbestand zouden willen schrappen omdat hij enige maanden geleden overleden was. Mikael ondertekent de brief met een verdrietige versie van zijn moeders handtekening.
Er komt nog wel bericht terug dat dit een ongewone manier is om een overlijden door te geven, maar in dezelfde brief staat gelukkig ook dat de toezending van boeken en toetsen gestaakt zal worden.
Mikael is inmiddels vijftien jaar oud geworden en verdient een paar centen door Karl te helpen bij het sorteren van de vis.
De folder van de kostschool op het vasteland, met foto’s van lachende jongeren aan tafels met rekenboeken en een liniaal, die enige tijd op de keukentafel zwierf, is tenslotte ook in de kachel verdwenen.