‘Doe de deur dicht!’ Het is twee uur ’s ochtends en mijn moeder zit op de rand van haar bed. Ze heeft op de knop gedrukt, waarop in mijn slaapkamer de bel ging en ik mij naar beneden spoedde. Is dat angst in haar ogen? Ik vraag waarmee ik haar kan helpen ‘Doe de deur dicht!’, herhaalt ze met klem, en ze zwaait met haar arm om naar de deur te wijzen die ze bedoelt. Ik ben er net door binnengekomen en loop terug om hem te sluiten. Ze zegt: ‘die hond zit achter me aan’.
Welke zou het zijn? Boris en Bobbie, de twee boxers, waren de eerste honden in ons gezin. Een van hen is met hevige toevallen naar de dierenarts gebracht, die hem uit zijn lijden verloste. De andere is thuis gestorven en in de tuin begraven. Net als Adam, onze derde hond, die nadat hij van nabij het overlijden van mijn vader en mijn broer had meegemaakt, niet meer te vertrouwen was. Mijn jongste zus, inmiddels dierenarts, bracht hem om nadat hij haar gebeten had. Toen kwam Chica, die een stuk makkelijker in de omgang was en evenmin het eeuwige leven had. Trui slijt haar laatste dagen bij mijn oudste zus in Friesland. Mijn moeder is dol op honden. Waarom zou ze er nu bang voor zijn?
Linnaeus (1707 – 1778) zag het goed: Eet vlees, meelspijzen, verteert beenderen, braakt van gras. Drinkt likkend. Tilt een achterpoot zijdelings op. Neus vochtig. Loopt op de tenen, soms half dwars. Laat bij hitte de tong uit de bek hangen. Loopt in een kring om zijn slaapplaats voor hij gaat liggen. Hoort scherp in de slaap, droomt. Hondengedrag is de afgelopen tweeënhalve eeuw niet veel veranderd.
Heart of a dog is een documentaire van performancekunstenaar Laurie Anderson (1947) uit 2015. De film is opgedragen aan haar overleden echtgenoot Lou Reed en gaat over de dood van haar moeder, die van de jong gestorven kunstenaar Gordon Matta – Clark en over haar terriër Lolabelle. Toen de hond niet meer kon zien, was het strand de enige plek waar hij vrijuit rennen dorst. Op haar sterfbed praatte Lauries moeder met de dieren op het plafond. Matta-Clark nodigde zijn vrienden aan zijn ziekbed en las hun vierentwintig uur voor, tot hij stierf.
Daar verschijnt de muurschildering die Francisco de Goya y Lucientes (1746 – 1828) als laatste voor zijn dood maakte. De voice over van Laurie Anderson beschrijft het donkere hondenkopje dat naar boven kijkt in een grote gouden leegte. Ik zag het twee keer in het Prado in Madrid en was beide keren sprakeloos.
In alle omstandigheden trouw. Huisgenoot van de mens. Kwispelt bij nadering van zijn meester. Vergezelt dien, vooruit lopende. Keert zich om bij kruiswegen, wacht. Leerzaam, zoekt verloren voorwerpen op. Doet ’s nachts de ronde. Genoten honden in Linnaeus’ tijd toch een betere opvoeding? Bij naderend onweer onrustig. Verbreider van hondsdolheid. Wordt in de ouderdom blind.
Ik maak een handdoek nat om haar gezicht op te frissen en de fantomen uit haar hoofd te jagen. Ook de dood kan mijn moeder nauwelijks angst inboezemen. Het is haar meisjesnaam. Het was zó’n grote, zegt ze nog, een bruine.