Zevenentwintig februari 2022 overleed Arend Jan Heerma van Voss, journalist, jurist, programmamaker, in de jaren zeventig democratisch hoofdredacteur van de Haagse Post, in de jaren negentig het gezicht van de VPRO, een gezicht, trouwens, dat ook figureerde in de uitzendingen van Van Kooten en De Bie en in de speelfilm Abel van Alex van Warmerdam. Heerma van Voss is net geen tachtig jaar geworden en had vier kinderen: Laura, Sandra, Thomas en Daan, van wie alleen Laura geen schrijver is. Daan publiceerde vorig jaar de familieroman ‘Geen vaarwel vandaag’ die deze week de BNG Bank Literatuurprijs kreeg. Voor in het boek staat de opdracht: ‘Voor mijn vader, die ik zo lang mogelijk wil blijven missen’.
De auteur werd geïnterviewd in Met het oog op morgen en verklaarde dat het boek natuurlijk te maken had met het overlijden van zijn vader, maar dat het geen autobiografisch werk geworden is. Daar heeft hij gelijk in. De vader in het boek heet Oskar van Boheemen, heeft een radiostem, die past bij zijn radiogezicht. Niet lelijk, eerder onaf. Geboorteplaats Oosterhout, jaar: 1946, lengte 1.78. Sterfdag vandaag.
De datum van vandaag wordt in het boek niet onthuld. Het is in elk geval niet 27 februari 2022, want Van Boheemen zijgt ineen op een zondag in de nazomer, tussen gate D12 en D14 op luchthaven Schiphol. Hij spoedde zich naar zijn vlucht richting Porto voor een korte vakantie. Het boek speelt grofweg in de week die volgt op het overlijden, waarin zijn drie kinderen Tessel, Moor en Catelijne de crematie regelen en het testament uitvoeren. Tessel is in 1981 geboren en in de beschreven week de veertig gepasseerd. Cat is van 1989, verhuisde naar New York toen ze bijna dertig was. Daar woont ze drie jaar als ze het bericht krijgt van het overlijden van haar vader, en naar Nederland terug reist. Het jaar van overlijden van Oskar is dan 2022.
De lijkschouwer noteerde cardiale oorzaak als verklaring voor het plotselinge overlijden. De enige aanwijzing daarvoor was dat Oskars huisarts wist te vertellen dat hij nu al een paar jaar pillen slikte tegen een hoge bloeddruk. Een raar geval, als je het mij vraagt, die pillen dienden er juist voor dat de gebruiker aan iets anders zou komen te overlijden.
Maar goed, Geen vaarwel vandaag is behalve geen autobiografisch boek, ook geen pathologisch handboek. Als over het hart van Oskar wordt gesproken, klinken er symbolische betekenissen mee; dat hij een lichaam had dat bloeide, volwassen werd en kuren begon te vertonen, en centraal daarin dat ene orgaan dat alles bepaalt, dat steeds trager begint te slaan, trager, trager. Zo lang duurt het leven, zoveel langer nog duurt de dood.De mogelijkheid van een sporthart is niet overwogen.
Is Geen vaarwel vandaag een familieroman? Wie het boek leest, leeft indringend mee met de rouwende kinderen en hun moeder, Oskars ex, Elise en komt allerlei te weten over het gezin Van Boheemen. Maar het is ook een ideeënroman. De drie kinderen hebben zo hun eigen manier van tegen rouw aankijken. Catelijne ontdekt wat het kerngezin betekent honderd jaar na Freud. Moor gaat te rade bij de Oosterse filosofie en probeert het raadsel van de dood als een Boeddhist te duiden, Tessel ziet wat er met haar vader is gebeurd als een lot waarover door een almacht is beslist.
Oskar zelf doet en deed er het zwijgen toe.