Het jaar is nog geen week oud en de wereld is al onverstaanbaar veranderd. ‘Snelle start nieuwe woorden’, constateerde de hoofdredacteur van de Volkskrant: stroomdip (geen topping voor een kersttoetje), lijndansen (geen volksdans uit de Verenigde Staten) en straatschaatsen (geen klunen) kwamen tot ons uit het Noorden van het land waar ze ijsvrij hebben. ‘Tunnelwandelaar’ woei uit Engeland aan, waar een vluchteling uit Soedan erin geslaagd was asiel te krijgen nadat hij van Calais naar Dover was gewandeld. Ik dwaal in 2016 als een barbaar in China.
Vijf havo buigt zich over het eindexamen van 2015 en stuit op de vraag: wat wordt hier bedoeld met clicktivism. Achter in de klas zit één van de zeven schoolleiders met zijn tablet in de aanslag. Hij komt onze les observeren om zich daarmee een oordeel te vormen over mijn vaardigheden als docent. Van clicktivism heeft men in vijf havo nog nooit gehoord, de schoolleider tikt op zijn tablet: Ik zie het overgrote merendeel aan het werkmethoden de tekst, ik vraag of er iemand is die in dit vreemde woord misschien een woord ziet dat ons wel bekend is.
Eerder die dag was ik in een opstel gedoken van H. U. Jessurun d’Oliveira (1933) dat begin jaren zestig in Merlijn stond en dat het gedicht op het gors van Lucebert (1924 – 1994) als onderwerp heeft. Ik veronderstelde dat ik er wat aan zou hebben als we in een van de aanstaande lessen over de beweging van vijftig komen te spreken. Terwijl water zijn gonjezak / laat slobberen / slempen ook de kinderen / van het licht-milieu , begint het. Als ik gors typ verschijnen er allemaal vogels op mijn scherm, maar die zijn niet bedoeld. Dat zijn de gorzen, terwijl hier het gors wordt bedoeld; de vlakte tussen land en water.
Maar ook het woord gonjezak kende ik niet. Wel piept gelijk de tekst tevoorschijn van de Wim Sonneveld-hit Dirkje op tekst van Louis Davids (1857 – 1906) Kleine Dirkie had een hondje, door een auto overreden / met gebroken poot in ’t straatgewoel gevonden. / Met twee houtjes en een stukkie van een ouwe gonjezak / had ie ’t pootje eerst gespalkt en toen verbonden. Men bezigde die naam wel voor een ruwe jutezak.
Een volgende vraag uit het examen van afgelopen jaar luidt: Over de overeenkomst tussen Newspeak en liken op Facebook kan een aantal beweringen gedaan worden. Welke van de onderstaande beweringen over deze overeenkomst doet het meest recht aan de tekst? Wij wrijven onze ogen uit, nieuwsgierig naar deze overeenkomst tussen liken en Newspeak. De observant schrijft mee: in gesprek met J. en … over een vraag … onverstaanbaar … bewustzijnsvernauwing … onverstaanbaar … waarbij zijn aandacht gericht is opmerking leerling die onderwerp. Gelukkig helpt K. (derde bank aan de raamkant) ons tussen twee happen van haar cracker aan het goede antwoord: … D!
Aan de achterste tafel reppen vingers zich voort over het virtuele toetsenbord: 10:15 er is plotseling een rustige wegkruis.
Toen ik nog op de uitgeverij werkte, verzorgde ik vier keer per jaar de verzending van het Tijdschrift voor politieke ekonomie. Om de verzendkosten zo laag mogelijk te houden, boden we de post gesorteerd en in postzakken aan. We reden dan in alle vroegte naar het verdeelcentrum aan de Oosterdokskade bij het Amsterdamse Centraal Station en haalden daar drie balen dirkjes, want zo heetten die ruwe jutezakken.
Tijdens de nabespreking van de les toonde de schoolleider zich alleszins tevreden. Prima les, met een mooi tempo. Inhoudelijk mooi verzorgd, meldde hij in zijn verslag. Al had hij nog wel een tip: Antwoorden kunnen achterop het bord, in SOMToday geblameerd worden.