Welke nieuwigheden ik heb zien voorbij komen sinds ik mijn onderwijsloopbaan begon? Mobiele telefoons natuurlijk, van de Nokia via de Blackberry (daar kon je mee pingen) tot de smartphone. En de bijbehorende software; Hyves, Facebook, Twitter, Snapchat, Insta. De spelletjes die ik geen van alle heb gespeeld, of het nu Tetrix is, Flappy bird of Pokemon Go. Het krijtbord werd een whiteboard, daar kwam een beamer bij die weer werd weggehaald toen er een smartboard werd geïnstalleerd. Laptop, tablet, e-reader, e-book en e-bike. Senseo en Lyceo. De lijst kan niet uitputtend zijn. Ik heb in de omgeving van de school nog geen laadpaal zien staan, maar wel in mijn woonplaats. De smartwatch is tot nog toe een gerucht gebleven, en de stappenteller is alom tegenwoordig. Van de zelfbewegende rugtas hebben alleen de lezers van ‘De goede zoon’ van Rob van Essen (1963) gehoord.
De hoofdpersoon wordt niet bij naam genoemd. In de vroege jaren tachtig van de vorige eeuw behaalde hij zijn diploma voortgezet onderwijs. Het eerste wat hij daarna deed, was een uitkering aanvragen. Na enige druk van arbeidsconsulenten en sociale dienst aanvaardde hij voor twaalf maanden een baantje bij het Archief dat toentertijd fors uitbreidde en nieuwe huisvesting betrad. Hij hield zich kranig staande in de kringen van de nauwelijks geschoolde arbeiders waar niets grappigers bestond dan in de pauze zomaar een dildo in iemands bekertje koffie deponeren. De contacten die hij er opdeed zouden zijn verdere leven bepalen.
De goede zoon speelt op het moment dat de hoofdpersoon in de zestig is. Dat is beklemmend dichtbij. Het basisinkomen is ingevoerd, maar heeft niet de creatieve explosie teweeg gebracht die ervan was verwacht. Het internet van de dingen is overal, maar van de smartphone is niet meer vernomen. De functies van het ding zijn overgenomen en spectaculair uitgebreid door een gadget dat palio wordt genoemd. Hotels worden gerund door receptierobo’s die, als dat nodig is, zijn uitgerust met een wasmachinedeurtje op hun buik. Er rollen konvooien zelfrijdende vrachtauto’s over de wegen, tegen een klein bedrag kun je overal in de openbare ruimte schoon water drinken. Het verst is men gevorderd met de sturing en beïnvloeding van het menselijk geheugen. U begrijpt dat concepten als identiteit en persoonlijkheid, misschien zelfs vrije wil, schuld en verantwoordelijkheid, een heel andere lading hebben gekregen. In de nieuwe tijd die over vijf jaar al aangebroken kan zijn, is dat benul er natuurlijk niet.
Als ik sta te wachten bij een kruispunt wordt er aan mijn enkels gekrabbeld, het is zo’n zelflopende rugzak die met een van zijn hengsels tegen mijn voet is gestuit. Hij is meteen ontroerend, alsof hij bij me wil horen of me iets duidelijk wil maken.
Dat er in de tijd van De goede zoon nog onderwijs bestaat dat op scholen wordt gegeven aan jonge mensen, is al even troostend:
Het meisje pakt de rugzak op en haakt hem op haar rug, meteen lijkt hij zich thuis te voelen alsof hij zich tegen haar rug aan vlijt. Het groepje loopt verder, op weg naar school, het zijn weer alleen meisjes, wat is dat, krijgen jongens geen onderwijs meer of worden die tegenwoordig door onderaardse gangen naar hun lessen gevoerd?
Er is dus toch een oplossing gevonden voor het lerarentekort.