Nathalie Huigsloot interviewde voor HP/De Tijd drie Nederlandse uitgevers: Oscar van Gelderen, uitgever van Astrid Holleeder, Mizzy van der Pluijm, die ondermeer Dimitri Verhulst en Hanna Bervoets uitgeeft en Joost Nijssen van uitgeverij Podium, die Renate Dorrestein en Alex Boogers in zijn fonds heeft. Boven het artikel staat de omineuze titel ‘Wie redt het boek?’. Van der Pluijm is niet zo somber. Ze is juist op internet een serie interviews begonnen waarin Joris Luyendijk schrijvers ondervraagt over hun ambacht. Van Gelderen doet iets soortgelijks; hij maakt podcasts ‘Lopen met Lebowski’ waarin verslag wordt gedaan van een bezoek aan een locatie van een boek. ‘Ik ben ook helemaal niet somber.’ zegt Nijssen:, maar vervolgt even later: ‘het is nú vijf voor twaalf wat het lezen betreft. Het is ook een gevolg, las ik in de krant, van een totaal afgebrokkeld literatuuronderwijs op de middelbare school. Dat is misschien een sombere conclusie, maar het is nu wél heel urgent.’
Vijf voor twaalf, dat is veel te laat in de Noord Hollandse gezinnen vlak boven het Noordzeekanaal. Daar klinkt nog het klokje van zeven uur als de ouders hun kroost naar bed brengen. Hun kinderen herinneren zich tien, twaalf jaar later nog goed hoe dat ging. Er werd mij veel voorgelezen uit boeken zoals Nijntje, De gruffalo, Dikkie Dik en Pluk van de Petteflet, weet Bara nog. Terwijl mijn vader of moeder iets aan het voorlezen was, kon ik ondertussen meekijken en probeerde ik mee te lezen, schrijft Iris in haar leesautobiografie. Edward beleefde dat anders, hij schrijft: Eigenlijk vond ik het voorlezen niet echt leuk, maar ik deed alsof ik het leuk vond, zodat ik dan het slapen kon uitstellen. Liever had ik nog even gespeeld.
Nee, met de leesbevordering thuis zit het wel snor. Niet alleen papa en mama lezen voor, ook opa en oma vertellen hun kleinkinderen sprookjes of komen met een boek aanzetten voor hun verjaardag. En als ze in groep drie of vier van de basisschool zelf hebben leren lezen, worden boeken dubbel zo leuk. Ik weet er niet veel van, maar wel dat ik met een klasgenootje en een ouder ging lezen uit een dun boekje. Dat vond ik leuk aangezien mijn moeder zo’n ouder was., vertelt Roana, en Bara schrijft: Ik was al heel snel op school AVI-uit omdat ik echt genoot van het lezen. Mijn moeder moest altijd blijven zeuren dat ik moest gaan slapen, omdat ik altijd verder wilde lezen.
Vier jaar later is het uit met de pret. In groep zeven begon ik veel minder te gaan lezen, omdat ik andere dingen ging doen die ik veel belangrijker vond, zoals met vrienden en vriendinnen sporten. In groep acht was ik helemaal gestopt met lezen, eigenlijk was ik het liefst de hele dag buiten.
Mijn moeder is een boekenwurm, mijn vader leest alleen op vakantie. Welke genen heb ik gekregen?, vraagt Ot zich af. Ook hij merkte dat zijn leeshonger was gestild zodra hij begon te puberen. De Donald Duck was het laatste wat hij uit vrije wil las. Maar er zijn ook leerlingen die worden aangestoken door de thrillerverslaving van hun ouders en die zodra het kan een boek van Saskia Noort proberen. Of kinderen die worden meegenomen door het enthousiasme van hun ouders voor de Harry Potterreeks, al zijn de meesten daarop na deel één en twee wel uitgekeken. Nicole ontdekte na het overlijden van haar vader wat fictie voor haar kon betekenen: Na deze ervaring is het lezen van een fictieboek voor mij een moment geworden waarbij ik even tot mezelf kan komen.
Voor ouders en kinderen geldt dat de vakantie de meeste gelegenheid biedt tot het lezen van boeken. Op vakantie zal ik sneller een boek pakken en ermee in de zon liggen dan dat ik een boswandeling zal maken., zegt Roana. En is buiten lezen niet ook de oplossing voor het dilemma waar Bara zich voor geplaatst zag?
Leesbevordering heeft minder te maken met literatuuronderwijs, dan met arbeidstijdverkorting en inkomensverbetering.
(De leerlingen bestaan echt en de namen ook, alleen heten ze niet zo.)